مشاغل سخت و زیان اور ; کارهایی است که در آن عوامل فیزیکی ; شیمیایی ; مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار ; غیر استاندارد بوده ; در اثر اشتغال بیمه شده; تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت های جسمی و روانی در او ایجاد می کند که ; سبب تحلیل بدنی و آسیب همچنین بیماری که باعث آن شغل فرد است می شود. این مشاغل به دو دسته تقسیم می شود :
- مشاغلی که صفت سخت و زیان اور با ماهیت شغلی وابستگی دارد اما ; می توان با بکارگیری تمهیدات بهداشتی ایمنی و تدابیر فنی مناسب توسط کارفرما سختی و زیان اوری آن ها را حذف کرد.
- مشاغلی که ماهیتا سخت و زیان اور است ; با به کارگیری تمهیدات بهداشتی ایمنی و تدابیر فنی توسط کارفرما صفت سخت و زیان اوری آن ها کاهش یافته ; ولی کماکان سخت و زیان اوری آن ها حفظ می گردد.
بازنشستگی مشاغل سخت و زیان اور
طبق ماده 13 قانون کار و تامین اجتماعی شرایط بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان اور به شرح ذیل است :
بیمه شدگانی که حداقل 20 سال سابقه کار متوالی ; یا 25 سال سابقه کار متناوب و پرداخت حق بیمه در مشاغل سخت و زیان اور را داشته باشند ; بدون شرط سنی می توانند; درخواست بازنشستگی از سازمان تامین اجتماعی نمایند.
چنانچه کمیسیون های پزشکی موضوع ماده 91 قانون تامین اجتماعی ; قبل از رسیدن بیمه شده شاغل در کارهای سخت و زیان اور به سابقه مقرر در بند 1 فوق فرسایش جسمی و روحی وی را ناشی از اشتغال به مشاغل سخت و زیان اور تشخیص و تایید نماید.
این قبیل بیمه شدگان صرف ارائه درخواست بازنشستگی مجاز به ترک کار نبوده و احراز شرایط و استحقاق آن ها جهت بازنشستگی پیش از موعد در کارهای سخت و زیان اور می بایست رسما از سوی سازمان تامین اجتماعی به آن ها ابلاغ شده ، سپس ترک کار نمایند.
چنانچه بیمه شده شرایط استفاده از بازنشستگی پیش از موعد در کارهای سخت و زیان اور را طبق این آیین نامه احراز کند، سازمان تامین اجتماعی مکلف است نسبت به برقراری مستمری وی از تاریخ ترک کار اقدام کند.
افرادی که حداقل 20 سال متوالی یا 25 سال متناوب سابقه پرداخت حق بیمه در مشاغل سخت و زیان اور مربوط به قبل از تاریخ تصویب قانون را داشته باشند; و یا در آینده شرایط مذکور را احراز نمایند، می توانند درخواست بازنشستگی خود را با رعایت بند 1 این ماده به سازمان تامین اجتماعی تسلیم نمایند.
ماده 14 قانون کار و تامین اجتماعی
کارفرما مکلف است ; پس از احراز شرایط بازنشستگی بیمه شده شاغل در کارگاه وی، طبق این آیین نامه معادل 4 درصد میزان مستمری برقراری بیمه شده نسبت به سنوات اشتغال او در مشاغل سخت و زیان اور را که توسط سازمان تامین اجتماعی محاسبه و مطالبه می گردد، به طور یک جا به سازمان یاد شده پرداخت نماید.
ماده 15 قانون کار و تامین اجتماعی
آثار محدودیت ها و مزایای مندرج در قانون برای مواردی که بازنشستگی به موجب این آیین نامه ایجاد می شود، منحصر به همان شغل در همان کارگاه خاص بوده و قابل تسری و تعمیم در دیگر شغل های مشابه در سایر کارگاه ها نمی گردد.
نکته : مدت مرخصی استحقاقی مشاغل سخت و زیان اور 5 هفته می باشد.
مواردی که باعث زایل شدن توالی کارهای سخت و زیان اور نمی شود :
- ایام خدمت وظیفه سربازی ( دوره ضرورت و احتیاط ) مشروط بر این که بیمه شده حداکثر تا دو ماه پس از پایان خدمت به کار سابق خود برگشته و یا این که در کار دیگری که سخت و زیان اور شناخته شده است کار کند.
- دوران توقیف در صورتی که منجر به محکومیت نگردد
- تعطیلی کارگاه به دلایل قهریه طبیعی حوادث و مخاطرات اجتماعی که خارج از اراده کارفرما است
- ایام استفاده از مقرری بیمه بیکاری مشروط بر این که بیمه شده قبل از برقراری بیمه بیکاری در مشاغل سخت و زیان اور اشتغال به کار داشته و در حین مقرری بگیری یا حداکثر تا دوماه پس از اتمام دوره مزبور در مشاغلی که سخت و زیان اور شناخته شده مشغول به کار شده یا طبق این آیین نامه بتواند بازنشسته شود.
- دوران اسارت یا محکومیت سیاسی که بیمه شده بر اساس آن ، آزاده شناخته شده باشد.
- ایام استفاده از غرامت دستمزد ایام بیماری که در فاصله زمانی 1354/05/10 الی 1359/04/01 شده باشد.
- غیبت غیر موجه حداکثر 10 روز در سال در مورد کارگاه های مشمول قانون کار یا بر اساس مقررات انضباطی ، تخلفاتی و استخدامی مربوط در کارگاه های غیر مشمول قانون کار که منجر به اخراج ، انفصال موقت یا دائم نشده باشد.
- مدت یک ماه استفاده از مرخصی بدون حقوق جهت ادای فریضه حج واجب مطابق ماده 67 قانون کار و فقط برای یک بار در طول دوره اشتغال
مواردی که توالی اشتغال را ازبین برده و باعث تناوب اشتغال می گردد:
- استفاده از مرخصی بدون حقوق به مدت بیش از دو ماه به هر منظور ( استفاده از مرخصی بدون حقوق می بایستی با توجه به ضوابط و مقررات در همان دوره مربوطه با موافقت کتبی کارفرما و کارگر در زمان درخواست وفق ماده 72 قانون کار صورت گرفته باشد.
- اخراج استعفا انفصال و بازخریدی مشروط بر اینکه حداکثر تا دوماه در مجموع پس از تاریخ موارد مزبور در مشاغلی که سخت و زیان اور شناخته شده مشغول به کار نشده یا طبق این آیین نامه نتواند بازنشسته شود.
- اشتغال در کارها و مشاغل عادی بیش از یک ماه
- اشتغال در حرف و مشاغل آزاد بیش از یکماه
- بیمه اختیاری بیش از یک ماه
- بیکاری بدون دریافت مقرری بیکاری بیش از دوماه
- استفاده از مرخصی بدون حقوق و سایر موارد یاد شده فوق منحصرا در طول دوره بیمه پردازی در کارهای سخت و زیان اور خواهد بود.
در مقاله بعدی فهرست کارهای سخت و زیان اور را خواهیم آورد.
شرکت آوید سامانه رایمون ارائه دهنده نرم افزارهای تولید ، اطلاعات مهندسی ساخت و ERP