قرارداد کاری و تعریف انواع آن

تعریف انواع قراردادهای کاری

قرارداد کار چیست؟

برای پاسخ به این سوال که قانون کار چیست باید به قانون کار مراجعه کنیم. در ماده 7 قانون کار، تعریف قرارداد کار آمده است. طبق این ماده:  ” قرار داد کار عبارتست از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق السعی، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیرموقت برای کارفرما انجام می‌دهد.” با توجه به تعریفی که قانون از قرارداد کار کرده است می توان ویژگی های این قرار داد را مشخص کرد . قرار داد کار هم می‌تواند شفاهی باشد و هم می‌توان آن را به صورت کتبی منعقد کرد.

انواع قرار داد کاری شامل موارد زیر می‌باشد که در ادامه به توضیح هر یک خواهیم پرداخت:

1. توافقی
2. آزمایشی
3. شفاهی
4. ساعتی
5. موقت
6. دائم
7. معین
8. کار آموزی

معرفی انواع قرارداد کاری

1) قرارداد کارتوافقی میان کارمند و کارفرما

تا حالا برای شما به عنوان کارفرما پیش آمده که که فردی نزد شما بیاید و بگوید من دنبال شغلی هستم. بیمه تامین اجتماعی هم نمی‌خواهم و از حداقل مزد امسال هم کمتر دریافت می‌کنم. من را در شرکت خود استخدام کنید؟ شما به عنوان کارفرما از این موضوع استقبال می‌کنید. سپس از ایشان یک دست نوشته به عنوان اینکه کمتر از مزد قانونی دریافت نماید و هم اینکه بیمه تامین اجتماعی نخواهد شد خواهید گرفت. بعد از مدتی بازرس تامین اجتماعی متوجه این موضوع می‌شود و شما را جریمه می‌نماید. کارگر در مقابل بازرس و سازمان اذعان می دارد من خودم موافق این موضوع بودم و شکایتی ندارم. اما متاسفانه هم باید مابه تفاوت حقوقی که پرداخت نشده را پرداخت کند و هم اینکه حق بیمه تامین اجتماعی را به همراه جریمه پرداخت کند.

پرداخت بیمه همراه با حقوق

یک توافق دیگر هم وجود دارد که کارفرما و کارگر باهم توافق می‌کنند که کارفرما مبلغ حق بیمه تامین اجتماعی را به کارگر به همراه حقوق پرداخت کند و او را بیمه نکند. در صورتی که تامین اجتماعی متوجه این موضوع شود علاوه بر اینکه کارفرما را مجبور می‌کند که حق بیمه را پرداخت کند، جریمه‌های سنگینی را هم به او اختصاص می‌دهد. در اینجا کارفرما از دو قسمت ضرر می‌بیند. یکی که پول حق بیمه را به کارگر پرداخت کرده و این خود یک هزینه است. در قسمت دوم هم همان پول حق بیمه را به همراه جریمه باید به بیمه تامین اجتماعی بپردازد.

خب حالا از یک منظر دیگر نگاه کنید. با فرد توافق می‌کنید که او را با حقوق کمتری از حقوق تعیین شده وزارت کار در کارگاه خود به کار می‌گمارید. بعد از چندماه کارگر شما فوت می‌کند. ورثه ایشان می‌توانند مدعی ما به تفاوت حقوق او شوند و همین باعث محکومیت شما در مراجع وزارت کار و تامین اجتماعی خواهد شد. پس قرار داد کار توافق میان کارگر و کارفرما به صورت فوق هیچ سندیت قانونی ندارد بلکه کاملا غیر قانونی است و تبعات بسیاری به همراه دارد.

2) قرارداد کار آزمایشی

حتما درمورد قرارداد های آزمایشی یا بقول یکسری از کارفرمایان و مدیران مالی و اداری، قرار داد کار89 روزه شنیده‌اید. در ابتدای شروع مطلب باید توجه نمود این قراردادها اصلا مبنای قانونی ندارند و تفسیر به رای شده‌اند. اما متاسفانه هنوز توسط بعضی از مدیران استفاده می‌شود. قراردادکار 89 روزه خواستگاه اصلی آن بر طبق ماده 11 قانون کار می‌باشد که به قرارداد کار آزمایشی معروف می‌باشد.

طبق آنچه که این قانون بیان می‌کند طرفین می‌توانند با توافق یکدیگر مدتی را به نام دوره آزمایشی کار تعیین کنند. در خلال این دوره هریک از طرفین حق دارند بدون اخطار قبلی و بی آنکه الزام به پرداخت خسارت داشته باشد, رابطه کار را قطع نماید. در صورتی که قطع رابطه کار از طرف کارفرما باشد وی ملزم به پرداخت حقوق تمام دوره آزمایشی خواهد بود و چنانچه کارگر رابطه کار را قطع نماید فقط مستحق دریافت حقوق مدت انجام کار خواهد بود. مدت دوره آزمایشی باید در قرارداد مشخص شود.

چند نکته

حداکثر این مدت برای کارگران ساده و نیمه ماهر یک ماه و برای کارگران ماهر و با تخصص سطح بالا سه ماه می‌باشد. تنها فرقی که این قرارداد با قرارداد کار مدت معین دارد این است که در قرارداد کار معین تا زمانیکه تاریخ قرارداد به اتمام نرسیده است نه کارفرما نه کارگر حق فسخ ندارند مگر با توافق طرفین. ولی در قرارداد آزمایشی هم کارگر و کارفرما می‌توانند به تنهایی و یکطرفه قرارداد را فسخ نمایند. امروزه خیلی از مدیران با تفسیر اشتباهی که از این قانون دارند فکر می‌کنند قرارداد کار آزمایشی شامل بیمه نمی‌شود و همچنین حداقل حقوق پایه وزارت کار را هم در آن رعایت نمی کنند .در صورتیکه این قرارداد هم شامل حداقل حقوق وزرات کار می شود و هم باید کارگر را بیمه تامین اجتماعی کرد.

اما کارفرمایان چه می‌کنند؟ آنها با کارگر قرارداد 89 روزه منعقد می‌کنند و با یه حقوق مختصر و بدون بیمه تامین اجتماعی بعد از سپری شدن این مدت قرارداد را تمدید نکرده و عذر کارگر را می‌خواهند. اگر کارگر از آنها شکایت نماید، باید کلیه حقوق دوره آزمایشی، اضافه کاری، عیدی و سنوات مدت کار را بپردازدند. همچنین باید پاسخگو سازمان تامین اجتماعی بابت بیمه ننمودن کارگر باشد. علاوه بر پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی، جریمه آن را نیز پرداخت نماید. مدت دوره آزمایشی باید در قرارداد کار مشخص شود. حداکثر این مدت برای کارگران ساده و نیمه ماهر یک ماه و برای کارگران ماهر و با تخصص سطح بالا سه ماه می‌باشد. پس توجه کنید قرارداد های 89 روزه یا قرار داد کار آزمایشی هم شامل قانون کار هستند.

3) قرارداد کار شفاهی

این روزها حتما از خیلی از کارمندان شنیدید که می‌گویند قرار داد کار کتبی ندارند. آن‌ها به صورت قرارداد شفاهی مشغول به کار هستند و با کوچکترین اختلافی در محیط کار، کارفرما به آن ها می‌گوید که چون قرارداد کار ندارید دستتان به جایی بند نیست و می‌توانید بروید . این جمله اشتباه می‌باشد و بار قانونی سنگینی برای کارفرما می آورد. همانطور که گفته شد طبق ماده 7 قانون کار قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می‌دهد. پس به این نتیجه می‌رسیم که قرارداد کار شفاهی هم همچون قرارداد کار کتبی قانونی و لازم الاجرا می‌باشد.

بسیاری از کارفرمایان نبستن قرارداد کتبی با کارمند را از زرنگی خود می‌دانند. بدون اینکه به تبعات قانونی آن توجه کنند. بهتر است این مبحث را با یک مثال روشن‌تر نماییم.

آقای احمدی کارفرمای یک شرکت تولید مواد غذایی می‌باشد. ایشان در سال 97 کارمندی را بدون قرارداد کار کتبی استخدام نمود. این کارمند تا شهریور ماه سال 99 در این شرکت به همراه حقوق و مزایا و همچنین بیمه تامین اجتماعی مشغول به کار بود. در پی اختلافی در مهرماه 99 کارفرما با کارمند به مشکل برمی‌خورد و او را اخراج می‌کند. سپس می‌گوید من حق و حقوق تو را نمی‌دهم چون رویه اشتباه تو باعث شد که شرکت مورد ضرر شود. قرارداد هم که نداری برو هرجا که می خواهی شکایت کن.

خب کارمند به اداره کار می‌رود و شکایت می‌کند. در نهایت در جلسه هیات حل اختلاف آقای احمدی کارفرمای محترم شرکت محکوم می‌شود.

حالا دلایل محکومیت ایشان را باهم مرور می کنیم :

1. کارمندی که قرارداد کار ندارد در حکم کارمند دائم می‌باشد. تا زمان حیات شرکت کارفرما بدون دلایل انضباطی حق اخراج کارمند را ندارد. در صورت اخراج کارمند می‌تواند حکم برگشت به کار را بگیرد و کارفرما مجبور است او را بپذیرد.
2. کارمند چون قرارداد کار ندارد می‌تواند ادعا کند در طی این مدت حقوق و بیمه ای که برای او تخصیص داده‌اند، حقوق واقعی او نبوده و پایه حقوق وی بسیار بالاتر از حقوق واریزی می‌باشد. خب حالا کارفرمایی که قرارداد کار نبسته آیا می تواند ثابت کند که حقوق واقعی کارمند را پرداخت کرده است و او دروغ می گوید؟ به طبع خیر، همین سبب محکومیت کارفرما می‌شود.
3. حالا که کارفرما محکوم شده است علاوه بر اینکه باید کلیه حقوقی که کارمند مدعی شده است و کارفرما نتوانسته ادعای کارمند را رد کند پرداخت کند، باید حکم بازگشت به کار کارمندی که حالا دائمی هم می‌باشد را بپذیرد. اگر کارمند نخواهد به کار بازگردد سنوات پایانی خود را به جای 30 روز در هرسال ، 45 روز می‌گیرد.

پس کارفرمایان محترم بستن قرار داد کارکتبی از شما محافظت می‌کند. همیشه با کارمند خود قرارداد کتبی ببندید.

4) قرارداد کار ساعتی

یکی از انواع قراردادهای کار، قرارداد کار ساعتی می‌باشد. این قرارداد اصولا برای کارمندانی به کار می‌رود که به طور تمام وقت در شرکت مشغول به کار نیستند. همچنین الزامی به حضور تمام وقت آن‌ها نمی‌باشند. کارمندان طبق ساعات کاری که در شرکت حضور دارند مزد دریافت می‌کنند. مفهوم مزدساعتی را طبق تبصره 1 ماده  35 قانون کار که نزدیک‌ترین ماده به این نوع قرارداد می‌باشد بررسی می‌کنیم. مزدساعتی، مزدی است که بابت ساعاتی که کارگر در اختیار کارفرما می‌باشد و به امور شرکت می‌پردازد، پرداخت می‌شود. در این نوع قرارداد نوع کار و ساعات کار ملاک تعیین کننده حقوق پرداختنی است. امکان دارد از 44 ساعت کار موظف قانونی در هفته نیز کمتر باشد. همچنین به این کارگران هم عیدی، سنوات، حق مسکن، بن کارگری و حق عائله مندی به میزان کارکردی که دارند، تعلق خواهد گرفت.

5) قرارداد کار موقت

قرار داد کار موقت، قراردادی می‌باشد که در آن تاریخ شروع کار و پایان آن ذکر خواهد شد. پس از پایان مدت زمان قرارداد یا می‌شود آن را تمدید کرد و یا با کارگر تسویه نمود. در تمدید قرار داد کار موقت به دو صورت می‌توان عمل نمود:

الف – تمدید قرارداد به صورت کتبی

به عنوان مثال با کارگری قرارداد 3 ماهه می‌بندیم. پس از منقضی شدن مدت قرارداد ، دوباره به مدت 3 ماه یا بیشتر با او قرارداد کتبی مجدد تنظیم می کنیم.

ب_ تمدید قرارداد به صورت ضمنی

با کارگری قرارداد مدت موقت 3 ماهه می‌بندیم. پس از منقضی شدن تاریخ قرارداد، بدون اینکه قرارداد کتبی ببندیم از او می‌خواهیم در سازمان مشغول به کار شود. اصطلاحا به این کار تمدید ضمنی قرارداد می‌گوییم. نکته مهم آن است در صورتی که یکبار به طور ضمنی قراردادی را تمدید کنیم، در صورتی که بار دوم نیز دوباره به صورت ضمنی قرارداد را تمدید نماییم قرارداد موقت تبدیل به قرارداد کار دائم خواهد شد. در قرارداد مدت موقت نه کارفرما و نه کارگر حق فسخ قرارداد را ندارند. مگر اینکه برای پایان کار هردو نفر باهم توافق کنند.

6) قرارداد کار دائم

طبق تبصره‌ ۲ ماده ۷ قانون کار در کارهایی که طبیعت آن‌ها جنبه‌ی مستمر دارد، چنانچه مدتی در قرارداد ذکر نشود، قرارداد دائمی تلقی می‌شود. حتی اگر قرارداد کاری نیز با کارگر بسته شود که در آن قرارداد تاریخ پایان قرارداد ذکر نشده باشد در حکم قرار داد کار دائم می باشد. در قرارداد کار دائم کارگر برای اینکه کار را ترک کند باید استعفا دهد.  کارفرما نیز حق اخراج کارگر را در این نوع قرارداد ندارد مگر در مسایل انضباطی و هر آنچه که شورای اسلامی کارگر و هیئت‌های حل اختلاف وزارت کارتعیین نماید.

7) قرارداد کار معین

در قرارداد کار معین، همان‌طور که از نام آن پیداست برای انجام کار معینی قرار داد کار منعقد شده است. به عنوان مثال من می‌خواهم ساختمانی را سیم‌کشی برق کنم. کارگری را استخدام می‌کنم و با او قرارداد می‌بندم که در ازای روزانه مبلغی کل ساختمان را برای من سیم‌کشی کند و تمامی وسایل کار را نیز در اختیار او قرار می‌دهم. (در قراردادهای پیمانکاری، شخص پیمانکار وسایل و ابزار کار را تهیه می‌کند. به همین دلیل با قرارداد کار معین متفاوت است)

8) قرارداد کار کارآموزی

خیلی از کارفرمایان به اشتباه فکر می‌کنند قرارداد کار کارآموزی یعنی فرد در نزد آنها آموزش ببیند و در صورت تایید فنی او را در شرکت خود استخدام کنند و در صورت عدم یادگیری لازم عذر او را بخواهند. این حرف درست است اما باید توجه داشت که قرارداد کارآموزی شامل حقوق و بیمه تامین اجتماعی است. کار در طی این دوره جزو سوابق فرد خواهد بود. یک قرارداد کار کارآموزی هم در حین اشتغال داریم که کارگر را با هزینه شرکت به دوره‌های آموزشی فرستاده می‌شود. سپس از کارگر تعهد گرفته می‌شود در ازای هزینه‌ای که برای آموزش به او داده شده است به عنوان مثال 5 سال در شرکت تعهد به کار دارد. در صورتی که کارگر زیر این مدت شرکت را ترک نماید شرکت می‌تواند هزینه آموزش را از او دریافت نماید.

توجه: جهت دریافت اطلاعات بیشتر می‌توانید در وبینار یا دوره‌های آموزشی رایگان ما که با پارک علم و فناوری البرز برگزار می‌گردد، شرکت یا فیلم آموزشی آن را مشاهده نمایید. همچنین می توانید سوالات خود را در صفحه اینستاگرام به صورت رایگان مطرح نمایید. ممنون که ما را همراهی می‌کنید.

قرار داد کاری و انواع آن

شرکت آوید سامانه رایمون تولید کننده نرم افزارهای مالی;  لجستیک ; تولید و ERP